Dionizos

Imię : DIONIZOS

Status: bóg

Rodzice: Zeus i Semele lub Zeus i Persefony

ŻONA: Ariadna

Rzymski odpowiednik : BACHUS

Patronat: bóg ekstazy, winnej latorośli, odradzającej się natury, a także wina.

Atrybuty:  tyrs – symboliczna laska, rydwan zaprzężony w pantery.

• Zwierzęta: kozioł i byk
• Rośliny: bluszcz, kiść winogrona

Główny ośrodek kultu: Azja Mniejsza, Tracja, Ateny, Teby, wyspy Kreta, Lemnos, Tasos i Naksos

Historia:

Dionizos był synem Zeusa i tebańskiej królowy SEMELE.  Zeus obiecał swojej kochance, że spełni jedno jej życzenie. Hera zazdrosna o miłostki swego męża pod przybraną postacią doradziła Semele, aby ta poprosiła Zeusa, aby objawił się królowej w swojej własnej postaci. Bogowie nie mogli objawiać się ludziom w swojej pierwotnej formie, bowiem blask bijący od nich zabijał człowieka, dlatego też przybierali musieli przybierać postać człowieka lub zwierzęcia. Semele wypowiedziała swe życzenie Zeusowi, ponieważ Gromowładny dał kochance słowo, nie mógł nie spełnić jej prośby – chociaż dokładnie wiedział co się stanie. Ukazał się przed oczami kobiety otoczony potęgą piorunów i błyskawic, a blask bijący od niego i rozpętane żywioły zabiły ją.  Tuż przed swoją śmiercią tebańska królowa powiła wcześniaka, którego Zeus zaszył sobie w udzie. Gdy Dionizos narodził się jego ojciec przystawił niemowlę do piersi Hery, by ta podczas snu wykarmiła chłopca swoim mlekiem. Bogini jednak zbudziła się i odtrąciła niemowlę, a krople jej mleka, które rozlały się po całej komnacie utworzyły następnie DROGĘ MLECZNĄ.

Inna wersja tego samego mitu głosiła, iż Dionizos był synem Zeusa i Persefony, królowej świata podziemnego. Zazdrosna Hera pragnęła  zabić dziecko, posłała więc Tytanów, by rozszarpali niemowlę na kawałki. Zeus nie zdążył uratować maleńkiego Dionizosa od śmierci. Zjedli oni wszystkie kawałki, poza sercem, które uratowała  w ostatniej chwili Rea. Mając jego serce, Zeus próbował „odtworzyć” małego Dionizosa w łonie tebańskiej królowej Semele, dlatego Dionizosa często nazywa się „podwójnie urodzonym”.

Hera nie zapomniała jednak na Dionizosie, który był owocem zdrady jej męża, zsyłając na niego obłęd. Zeus  chcąc ratować syna oddał młodego Dionizosa pod opiekę nimfom deszczu na górze NYSA oraz bożkowi SYLENOWI. Gdy chłopic dorósł, Zeus za wierną służbę umieścił je, już jako HIADY, pośród gwiazd.

Dionizos w towarzystwie Mead i satyrów wyruszył na długą tułaczkę po świecie. Dotarł do Egiptu, w Libii napotkał na Amazonki, z którym towarzyszył w wojnie przeciwko Tytanów. Następnie przemierzył Indie. W końcu przybył do Frygii, gdzie spotkał swoją babcię Reę, która wyleczyła go z obłędu. Bogini wprowadziła młodzieńca w tajemnice swoich misteriów. Dionizos wyruszył następnie do Azji Mniejszej, gdzie rozprzestrzenia kult i kulturę wina. W końcu po wielu latach powrócił do Grecji.  Dionizos do kultury greckiej wprowadził uprawę winnej latorośli i uczył wytłaczania gron i fermentacji wina.

Na wyspie Naksos spotkał piękna Ariadnę, w której zakochał się w niej. Ona jednak zaręczona była z Tezeuszem, z którym wracała do Aten. Dionizos wymusił na herosie porzucenie swojej ukochanej podczas snu, a sam pojął Ariadnę za żonę.

KULT:

Dionizosa czczono na terenie całej  starożytnej Grecji. Jego kult był szczególnie silny na Krecie, wyspach Lemnos, Tasos i Naksos, a także w Azji Mniejszej. We FRYGII jego kult przybrał formę dzikich obrzędów zwanych SABAZJAMI, które w Tracji i Macedonii były znane jako KOTTYTIE. W Atenach ku czci Dioniozosa obchodzono Małe i Wielkie Dionizje, oraz LENAJE (w styczniu). Głównym punktem Lenajów była orgiastyczna, całonocna procesja kobiet. W lutym natomiast obchodzono trzydniowe święto o nazwie ANTESTERIE – poświecone ceremonii rozlewania wina. W ofierze Dionizosowi składano zwierzęta mu poświecone – czyli byki i kozły. Pieśni śpiewane ku czci boga winnej latorośli nazywano DYTYRAMBAMI. W V w. p. n. e. u południowo-wschodniego podnóża Aten zbudowano sanktuarium Dioniozosa, przekształcone następnie w TEATR DIONIZOSA W ATENACH.

W sztuce:

Dionizos w sztuce przedstawiany był jako starzec, o długiej brodzie z diademem na głowie i długą szatą zwaną BASSARĄ.  Najczęściej jednak ukazywano go jako młodzieńca o niemal kobiecej urodzie, z długimi włosami, wieńcem bluszczu na głowie i dwuuszny puchar – zwany KANTAROSEM - w dłoni, na rydwanie zaprzężonym w pantery. Na jego ramionach czasem spoczywał płaszcz ze skóry jelenia lub kozła. Czasami Dionizosa przedstawiano jako małego chłopca z gałązką bluszczu lub kiścią winorośli w dłoni, w otoczeniu nimf, satyrów i Sylena.

PRZYDOMKI:

• Bakchos (Bachus)

• Dytyrambos

• BROMIOS

• Lyajos

Sprawdź Źródla

Tekst: verien     |     Oprawa graficzna: Jamnik_sst     |           Korekta: verien