Wstęp do mitologii skandynawskiej

Germanowie byli plemionami indoeuropejskimi, które zamieszkiwały w czasach starożytnych północną i północno–zachodnią Europę.  Dzieliły się w następujący sposób:

Plemiona północne: Normanowie – takie określenie stosowano w zachodniej Europie dla Ludzi Północy zamieszkujących tereny Skandynawii w czasach ich największej ekspansji;

Plemiona Zachodnie – do których zaliczani byli m.in. Anglowie, Batawowie, Fryzowie, Longobardowie i Kwadowie;
     

Plemiona Wschodnie – wśród nich należy wymienić m.in. Gotów i Wandalów.

Na zasiedlanych przez siebie terenach bardzo szybko wytworzyli silną i dobrze zorganizowaną wspólnotę kulturową. Z biegiem czasu stawali się coraz potężniejsi i lepiej zorganizowali. Rozwinęli się do tego stopnia, że zaczęli realnie zagrażać najpotężniejszemu imperium w dziejach  - Imperium Rzymskiemu. Plemiona germańskie zasiedlały również tereny dzisiejszej Polski – oczywiście, zanim na nasze ziemie przybyli nasi przodkowie Słowianie.   

W wyniku licznych wojen prowadzonych z Celtami i Rzymem (m.in. słynne wojny markomańskie) Germanie założyli państwa:

     •    W Galii – Frankowie,
     •    W Italii – Ostrogoci,
     •    W Hiszpanii – Wizygoci.

Z czasem kolejne plemiona germańskie porzucały swoje dawne wierzenia i przyjmowały chrześcijaństwo.

Skandynawowie byli zaliczani do tzw. Ludzi Północy. W dzisiejszych czasach pod hasłem Skandynawia rozumiemy region północnej Europy obejmujący kraje: Szwecję, Norwegię oraz Danię. Biorąc pod uwagę uwarunkowania historyczne a także geograficzne, do Skandynawii zalicza się Islandię oraz niegermańskie kraje takie jak: Finlandia, Estonia, niekiedy również Łotwa.

Wielu historyków, etnografów i antropologów kultury uważa, że to właśnie tereny dzisiejszej Szwecji i Norwegii stanowiły kolebkę plemion germańskich, które następnie z Półwyspu Skandynawskiego wyruszyły na podbój ziem europejskich, stopniowo je zasiedlając i wprowadzając swoją kulturę i religię.

MITOLOGIA SKANDYNAWSKA:

Mitologia skandynawska jest jedną z najlepiej poznanych gałęzi mitologii germańskiej. Niektóre wierzenia Skandynawów pokrywały się z tymi, które były charakterystyczne dla ogółu ludów indoeuropejskich. Religia skandynawska historycznie swymi początkami sięga neolitu. Ówcześni ludzie czcili te siły przyrody, które zaspokajały podstawowe potrzeby człowieka, dawały urodzaj, płodność oraz chroniły kruchą ludzką egzystencję przed potężnymi i niszczycielskimi siłami przyrody. 

Najważniejszym źródłem dla poznania religii dawnych plemion skandynawskich są bez wątpienia spisane  na Islandii w XII – XIII wieku dwa teksty:

• Edda poetycka

• Edda prozaiczna

Bardzo cenne dla badaczy mitów skandynawskich są również tzw. sagi islandzkie oraz dzieła pisarzy antycznych np.:

• Juliusza Cezara

• Strabona

• Tacyta – jego najcenniejsze dla poznania mitologii dzieło „Germania” opisujące obyczajowości i wierzenia ludów germańskich

• Pliniusza Starszego

• Kasjusza Diona

I średniowiecznych:

• Adam z Bremy

• Saxo Grammaticus

Panteon skandynawski był pełen istot tajemniczych, nieco dziwacznych, nadludzkich, najczęściej jednak antropomorficznych. Główną rolę odgrywały dwa najpotężniejsze rody: Asów i Wanów. Asowie byli mieszkającymi w Asgardzie bogami o charakterze niebiańskim. Ich domeną była przede wszystkim wojna, władza i ustanawianie praw, które miały rządzić światem i którym podlegali ludzie. Wanowie byli starsza dynastią bogów, dynastią rolnictwa, płodności i urodzaju. Zostali pokonani przez ród Asów i odsunięci od rządów nad światem. Ich siedzibą pierwotnie była kraina zwana  Wanaheim.  Po długiej i krwawej  wojnie z Asami część z Wanów zamieszkała w Noatunie - nadmorskiej siedzibie boga Njörda, która mieściła się w Asgardzie.

Wyobraźnia skandynawska spłodziła cały szereg demonów, duchów i stworzeń, dobrotliwych i złośliwych, które przybierały różne postacie – od pięknych mężczyzn i dziewic po odrażające dziwolągi. Stworzenia te pomagały lub szkodziły; ich stosunek do człowieka zależny był od natury samej istoty demonicznej bądź od stosunku człowieka do nich i oddawaniu im należytej czci. Bóstwa, demony, duchy opiekuńcze i złośliwe, choć bywały kapryśne, często sprzyjały ludziom, patronowały im w działaniach wojennych i w ich życiu rodzinnym oraz wszelkim czynnościom życia codziennego. Wśród nich można wymienić:

OLBRZYMY – były starsze od bogów i ludzi, według wierzeń Skandynawów starsze nawet od świata. Spora część z nich nie grzeszyła urodą, ponadto rozmiłowana w mocnym piwie i ludzkim mięsie nie stroniła od różnych „psikusów” i złośliwości, które mogła zafundować bogom i ludziom. Olbrzymy posiadały również bardzo wiele cech pozytywnych: były mądre, odważne, wierne, bardzo honorowe, zawsze dotrzymywały raz danego słowa. Znały tajniki magii, niejednokrotnie przepowiadały ludziom i bogom przyszłość.  Dla ludzi i bogów, którzy okazywali im odpowiedni szacunek, były często wiernymi kompanami i towarzyszami oraz chętnie służyły im radą i pomocą.

KARŁY– ci mali mieszkańcy podziemnego świata, jaskiń i głazów znani byli ze swej ogromnej pracowitości. Pracowali głownie w kopalniach, skąd pozyskiwali rudy metali, z których następnie wykonywali piękne, cenne i praktyczne przedmioty. Najprawdopodobniej zostali stworzeni z krwi i kości pierwszych olbrzymów.  Obraz karłów jaki wyłania nam się z mitologii skandynawskiej nie jest zbyt pozytywny – miały być to bowiem istoty brzydkie, mrukliwe, dość niechętne człowiekowi, chociaż bardzo dokładne, sumienne i pracowite.

ELFY – to jedne z najbardziej znanych istot wywodzących się z mitologii germańskiej. Pierwotnie elfy były dobrymi i łagodnymi duchami słońca i jasności. Cechowała je niezwykła mądrość i wiedza oraz nieśmiertelność (albo przynajmniej długowieczność).  Posługiwały się bardzo wyrafinowanym językiem.  Elfy dzieliły się na jasne i ciemne. Ci pierwsi byli skłonni do pomagania ludziom, elfy ciemne natomiast szkodziły ludziom i nigdy nie pokazywały się w dzień; grasowały nocą, dlatego wędrowcy przemierzający nocą lasy, pustkowia i ścieżki często byli narażeni na ich niebezpieczne dla ludzkiego życia i zdrowia ataki.

KULT:

Niestety niewiele wiadomo o miejscach i wyglądzie sanktuariów skandynawskich. Znajdowały się one najczęściej w tzw. ŚWIĘTYCH GAJACH. Historycy, badacze religii i antropolodzy podejrzewają, że jeden z najważniejszych i najstarszych ośrodków kultowych znajdował się w Starej Uppsali (poświęcony Odynowi, Freyowi i Thorowi) w pobliżu kurhanów królewskich, gdzie odprawiano święte obrzędy ku czci bogów, a w Thordheim w Nowergii jeszcze w XII wieku funkcjonowało sanktuarium Thora.

Najwięcej śladów kultu bogów dotyczy Odyna, Thora, Freya i jego siostry Freyi. Odyna czczono szczególnie na terenach Norwegii, Danii i Szwecji. Kult Thora rozwinął się bardzo prężnie na Islandii.  Czynności kultowe wykonywali najczęściej przywódcy całej społeczności oraz wyznaczeni do tego specjalni kapłani obojga płci.

Główną formą kultową była ofiara, którą składano po to, aby pozyskać przychylność bogów. Germanie najczęściej stosowali ofiarę krwawą, którą nazywano blot  - polegała ona na spaleniu, zawieszeniu na drzewie, zatopieniu lub zakopaniu żywcem w ziemi zwierzęcia. Niewykluczone, że Skandynawom nie były obce również ofiary z ludzi. W źródłach germańskich znalazły się wzmianki, iż we wspomnianej wcześniej Uppsali podczas przesilenia wiosennego wieszano dziesięciu mężczyzn – najczęściej niewolników - na drzewach w tzw. Świętym Gaju.  Ofiary z ludzi najprawdopodobniej składano ku czci Odyna i Thora. Istotom nieuznawanym za boskie, czyli elfom, karłom i olbrzymom, nie składano ofiar i nie oddawano czci.

Powyższy tekst stanowi jedynie wstęp do niezwykle ciekawej i barwnej mitologii skandynawskiej, której dokładne omówienie: charakterystyki postaci, mitologiczne krainy, obyczaje i cały bestiariusz znajdziecie na naszej stronie.  Mamy nadzieję, że dzięki działowi Mitologia uniwersum Saint Seiya stanie się dla Was „mitologicznie” jasne i czytelne.

  Sprawdź Źródla

Tekst: Lady_Hekate      |     prawa graficzna: Jamnik_sst     |           Korekta: verien